Zaburzenia lękowe stanowią znaczący problem zdrowia psychicznego, który dotyka miliony ludzi na całym świecie. Są to zaburzenia charakteryzujące się nadmiernym i nieadekwatnym lękiem oraz niepokojem, które bardzo mocno wpływają na nasze codzienne funkcjonowanie.
Warto również wiedzieć, że zaburzenia lękowe to bardzo szerokie pojęcie obejmujące m.in. zaburzenie lęku uogólnionego, fobię społeczną czy zespół stresu pourazowego. Niemniej wszystkie z nich mają wspólny mianownik – nadmierny lęk, wywołujący znaczący dyskomfort.
Rozpoznanie i leczenie zaburzeń lękowych mają kluczowe znaczenie zarówno dla osoby dotkniętej tym schorzeniem, jak i jej otoczenia. Nieleczone zaburzenia lękowe mogą bowiem prowadzić do poważnych konsekwencji, jak obniżona jakość życia, niezdolność do pracy czy pełnienia określonych ról społecznych, a także wzrost ryzyka wystąpienia innych problemów zdrowia psychicznego. Dziś skupimy się więc na tym istotnym temacie i wyjaśnimy, czym są zaburzenia lękowe, jakie są ich rodzaje oraz podpowiemy, jak leczyć zaburzenia lękowe. Zapraszamy do artykułu!
Rodzaje zaburzeń lękowych
Jak pokrótce wspomnieliśmy, zaburzenia lękowe obejmują szereg różnych stanów, z których każdy charakteryzuje się nieco innymi objawami i przyczynami. Wśród głównych rodzajów tych zaburzeń powinniśmy wymienić przede wszystkim:
- zespół lęku uogólnionego (GAD) – to stan, w którym doświadczamy nadmiernego, trwającego przez dłuższy okres lęku i niepokoju. Charakteryzuje się chronicznym zmartwieniem, napięciem i obawami, które mogą dotyczyć wielu różnych kwestii, w tym zdrowia, finansów, pracy czy relacji interpersonalnych. Osoby zmagające się z GAD często mają trudności z kontrolowaniem swoich myśli i obaw, co znacząco wpływa na ich funkcjonowanie.
- zaburzenia lękowe paniczne (Panic Disorder) – objawiają się nagłymi, nieoczekiwanymi atakami paniki. Ataki paniki to gwałtowne epizody intensywnego lęku, którym towarzyszą różne objawy, jak duszności, kołatanie serca, pocenie się i uczucie utraty kontroli. Osoby z tym zaburzeniem często żyją w stałym strachu przed kolejnym atakiem paniki, co może prowadzić do unikania sytuacji, w których atak mógłby wystąpić.
- fobia społeczna (Social Anxiety Disorder) – fobia społeczna, nazywana także zaburzeniem lęku społecznego, polega na nadmiernym lęku przed sytuacjami społecznymi i oceną innych osób. Osoby z tym zaburzeniem obawiają się oceny ze strony otoczenia, co może prowadzić do unikania spotkań towarzyskich, wystąpień publicznych czy sytuacji zawodowych, w których wymagana jest interakcja społeczna. To zaburzenie może znacząco utrudniać funkcjonowanie w życiu społecznym i zawodowym.
- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (Obsessive-Compulsive Disorder, OCD) – zwane dawniej nerwicą natręctw, charakteryzują się obecnością obsesji (natrętnych myśli) oraz kompulsji (natrętnych zachowań). Osoby z OCD doświadczają uciążliwych i trudnych do kontrolowania myśli obsesyjnych, które wywołują niepokój. Aby złagodzić ten niepokój, wykonywane są kompulsje, czyli powtarzalne zachowania, jak m.in. wielokrotne mycie rąk, wielokrotne sprawdzanie czy zamknęliśmy drzwi bądź porządkowanie przedmiotów w specyficzny sposób liczenie. OCD może znacząco wpłynąć na codzienne życie i funkcjonowanie w społeczeństwie.
- zaburzenia lęku separacyjnego (Separation Anxiety Disorder) – zaburzenie lęku separacyjnego jest szczególnie częste u dzieci, ale może występować również u dorosłych. Charakteryzuje się nadmiernym lękiem przed oddzieleniem się od bliskich osób, co prowadzi do stresu i dyskomfortu w sytuacjach, w których musimy pozostawać sami.
Warto wiedzieć, że rozpoznanie i właściwe leczenie każdego z tych rodzajów zaburzeń jest kluczowe dla poprawy jakości życia – za chwilę skupimy się na tym temacie nieco bardziej.
Objawy i przyczyny zaburzeń lękowych
Zaburzenia lękowe charakteryzują się różnorodnymi objawami, zarówno fizycznymi, jak i emocjonalnymi. Do typowych, najczęściej występujących objawów możemy zaliczyć:
- nadmierny lęk – osoby z zaburzeniami lękowymi doświadczają nadmiernego, nieproporcjonalnego lęku wobec różnych sytuacji, przedmiotów lub myśli.
- napięcie i niepokój – wiele osób odczuwa także silne napięcie i stały niepokój, które są trudne do kontrolowania.
- objawy fizyczne – do objawów fizycznych zalicza się kołatanie serca, drżenie, uczucie duszności, potliwość, zawroty głowy, bóle brzucha czy nudności.
- ataki paniki – w niektórych przypadkach występują również nagłe ataki paniki z intensywnymi objawami, takimi jak duszności, bóle w klatce piersiowej czy uczucie utraty kontroli.
Przyczyny zaburzeń lękowych są wieloczynnikowe i różnią się w zależności od rodzaju schorzenia. Istnieją jednak pewne czynniki ryzyka i wspólne mechanizmy, które przyczyniają się do rozwoju zaburzeń lękowych. Badania sugerują, że istnieje pewna dziedziczność zaburzeń lękowych. Jeśli w rodzinie występują osoby z zaburzeniami lękowymi, istnieje większe ryzyko ich wystąpienia u pozostałych członków rodziny. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu nerwowego, w tym nadmierna aktywność układu przywspółczulnego, także mogą przyczyniać się do wystąpienia objawów lękowych. Kolejno należy wymienić traumatyczne doświadczenia, takie jak przemoc, utrata bliskiej osoby, wypadki czy wojna – one też mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń lękowych, zwłaszcza zespół stresu pourazowego (PTSD). Bez znaczenia nie jest także wpływ środowiska, w tym stresujące sytuacje życiowe czy nieustanna presja społeczna. Warto wspomnieć również o tym, że osoby, które w dzieciństwie doświadczyły nadmiernego rygoru, nadopiekuńczości lub były świadkami przemocy w rodzinie, mogą być bardziej podatne na zaburzenia lękowe.
Jak leczyć zaburzenia lękowe?
Terapie psychoterapeutyczne są kluczowym elementem leczenia zaburzeń lękowych. Pomagają pacjentom zrozumieć swoje objawy, odkryć narzędzia do walki z lękiem oraz wypracować skuteczne strategie radzenia sobie w sytuacjach wyzwalających lęk czy niepokój.
Jednym z najskuteczniejszych podejść w leczeniu zaburzeń lękowych jest terapia poznawczo-behawioralna (Cognitive-Behavioral Therapy, CBT). CBT koncentruje się na identyfikowaniu i modyfikowaniu negatywnych myśli (myśli irracjonalne) oraz niewłaściwych zachowań (reakcji behawioralnych) związanych z lękiem. Terapeuta pomaga zrozumieć, że lękowe myśli nie są realistyczne i uczy, jak wprowadzać pozytywne i zdrowe przekonania oraz zachowania w odpowiedzi na sytuacje wywołujące lęk. Co więcej, amerykański psycholog Dr Robin Chapman twierdzi, że wykorzystanie hipnozy lub autohipnozy w połączeniu z terapią poznawczo-behawioralną jest wyjątkowo skuteczną metodą pracy z zaburzeniami lękowymi. Wykorzystując hipnozę regresyjną można bowiem odkryć źródło niepokoju i uzdrowić je u samych podstaw.
W niektórych przypadkach stosuję się także terapię ekspozycji (Exposure Therapy), która polega na kontrolowanym i stopniowym wystawianiu pacjenta na sytuacje, które wywołują lęk. Celem tej terapii jest oswojenie pacjenta z tym, co go niepokoi, aby z czasem lęk zmniejszył się lub zniknął. Warto również dodać, że w leczeniu zaburzeń lękowych czasami należy także wprowadzić dodatkowe leczenie farmakologiczne. Oczywiście wybór leku oraz dawkowanie są ustalane indywidualnie, uwzględniając potrzeby i odpowiedź pacjenta na terapię.
Podsumowując, zaburzenia lękowe to poważne schorzenia, które mogą znacząco obniżać jakość życia. Nadmierny lęk i nieustanne napięcie są bowiem bardzo wyniszczające. Na szczęście terapia poznawczo-behawioralna (a zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna połączona z hipnoterapią), terapia ekspozycji oraz inne podejścia psychoterapeutyczne pomagają nauczyć się zarządzania lękami, zmieniać negatywne myśli i reakcje oraz stopniowo oswoić się z sytuacjami wywołującymi lęk. Dlatego tak ważne jest, aby osoby dotknięte zaburzeniami lękowymi nie bagatelizowały swoich objawów i nie bały się szukać pomocy. Odpowiednio dobrane terapie i leczenie przynoszą ogromną ulgę i znacznie poprawiają codzienne funkcjonowanie.