Podświadomość od lat leży w kręgu zainteresowań psychologów, specjalistów ds. rozwoju osobistego, a nawet marketingowców. I nic w tym dziwnego, bo mimo iż na co dzień nie do końca uświadamiamy sobie jej istnienie, to podświadomość bardzo mocno wpływa na nasze zachowania, reakcje i funkcjonowanie. Tym samym, choć slogan „potęga ludzkiej podświadomości” może wydawać się nieco nadużywany czy wręcz banalny, to budzi naszą ciekawość i skłania do zadawania wielu pytań. Dlatego dziś skupimy się właśnie na tym temacie i podpowiemy, czym jest podświadomość, jak dotrzeć do podświadomości i dlaczego z podświadomością warto pracować. Jeśli i Ty interesujesz się mechanizmami działania podświadomości, to zapraszamy do artykułu.
Podświadomość – co to jest?
Na temat podświadomości powstało mnóstwo konceptów i teorii. Można nawet spotkać się ze stwierdzeniem, że gdzieś głęboko w nas jest tajemnicza, nieznana siła, która odpowiada za wszystko, co dzieje się w naszym życiu. Jeśli spotkałeś się z definicją podświadomości jako potężnej, mistycznej energii, to szybko o tym zapomnij J W rzeczywistości temat ten z mistycyzmem nie ma zbyt wiele wspólnego, jednak potęgi podświadomości nie powinno się bagatelizować.
Jak więc zdefiniować podświadomość? To zbiór procesów psychicznych, które w nas zachodzą. Procesów, które dzieją się automatycznie, niejako w tle, i które zachodzą poniżej progu naszej świadomości. Na poziomie świadomym jesteśmy w stanie przetwarzać wyłącznie kilka bodźców czy informacji na raz. W podświadomości dzieje się o wiele, wiele więcej. Konkretne zdefiniowanie podświadomości stanowi więc wyzwanie ze względu na jej złożoną naturę i różnorodne aspekty. Niemniej trzeba przyjąć, że ten obszar umysłu wpływa na nasze myśli, uczucia i zachowania, choć nie jesteśmy świadomi tego procesu.
Historia badań nad podświadomością
Pierwsze próby zrozumienia podświadomej sfery umysłu datuje się na koniec XIX wieku i początek XX wieku. Samo pojęcie zostało wprowadzone do użycia przez francuskiego psychologa Pierre’a Janeta, choć za propagatora podświadomości uważa się twórcę psychologii analitycznej – Carla Gustava Junga. Kolejno Sigmund Freud, austriacki neurolog i twórca psychoanalizy, odegrał kluczową rolę w rozwijaniu koncepcji podświadomości. Jego prace nad strukturą umysłu, zwłaszcza wprowadzenie pojęcia „id”, „ego” i „superego”, otworzyły nowe perspektywy w badaniach nad obszarem umysłu poza świadomością.
Wraz z rozwojem psychologii i innych dziedzin naukowych, takich jak neurobiologia czy psychologia poznawcza, badania nad podświadomością ewoluowały. Wprowadzenie nowoczesnych metod badawczych, jak np. obrazowanie mózgu, pozwoliło na głębsze zrozumienie procesów zachodzących w obszarze podświadomości. Rozwój psychologii eksperymentalnej i badań nad psychologią poznawczą w XX wieku również przyczyniły się do lepszego zrozumienia mechanizmów podświadomego myślenia i przetwarzania informacji.
Współcześnie badania nad podświadomością nadal są istotnym obszarem w psychologii, a nowe odkrycia w tej dziedzinie mają potencjał, aby zrewolucjonizować nasze rozumienie ludzkiego umysłu oraz wpływać na praktyczne zastosowania w psychoterapii, edukacji i innych obszarach życia.
Jak działa podświadomość?
Chcąc jak najlepiej wyjaśnić ten temat, możemy przyjąć, że podświadomość działa poprzez różnorodne mechanizmy, które wpływają na nasze myśli, uczucia i działania, mimo iż nie jesteśmy ich świadomi. Te mechanizmy to przede wszystkim:
- przetwarzanie informacji poza świadomością – podświadomość jest zdolna do przetwarzania ogromnych ilości informacji na raz, co jest trudne do osiągnięcia na poziomie świadomego myślenia. To przetwarzanie obejmuje zarówno analizę bodźców z otoczenia, emocji czy wspomnień.
- samoobrona – podświadomość pełni kluczową rolę w ochronie naszej psychiki przed traumatycznymi przeżyciami czy myślami, które mogłyby zakłócić równowagę psychiczną. Mechanizmy obronne, takie jak wyparcie czy sublimacja, są często związane z działaniem podświadomości.
- kształtowanie nawyków – wiele naszych codziennych działań jest kierowanych przez nawyki, które są utrwalane na poziomie podświadomości. W ten sposób codzienne czynności stają się automatyczne, co pozwala nam oszczędzać energię i czas. Co istotne, w świadomości zapisane są zarówno nawyki pozytywne (jak np. mycie zębów przed snem J), nawyki neutralne (np. wstawanie o określonej porze, jakby z automatu – to dokładnie ta sytuacja, gdy budzisz się 2, 3 minuty przed dzwonkiem alarmu), jak i nawyki negatywne, czyli te, które nas ograniczają (np. zachowania kompulsywne, uzależnienia itp.).
Warto również wiedzieć, że podświadomość odgrywa istotną rolę w procesie podejmowania decyzji. Choć może się wydawać, że decyzje są rezultatem świadomych analiz i rozważań, to jednak podświadomość wpływa na ten proces w znaczący sposób. Jak to się odbywa? Po pierwsze intuicja i instynkty. Decyzje oparte na intuicji często mają swoje korzenie w podświadomości. To właśnie tam są przechowywane nasze doświadczenia, które wpływają na instynkty i zdolność do szybkiego oceniania sytuacji. Po drugie, emocje. Emocje, które często są związane z obszarem podświadomości, mają wpływ na proces decyzyjny. Podświadomość „wyzwala” w nas bowiem różne emocje – najczęściej na podstawie wcześniejszych doświadczeń i reakcji. Cały czas interpretuje to, co nas otacza. W momencie, gdy jakaś sytuację zostanie uzna przez podświadomość za zagrożenie, będzie to skutkować reakcją unikową. Po trzecie, pamięć nieświadoma. Podświadomość przechowuje ogromne ilości informacji, również te, o których możemy zapomnieć na poziomie świadomym. Dzięki temu pamięć nieświadoma znacząco wpływa na nasze wybory i preferencje.
Jak podświadomość wpływa na nasze codzienne życie?
Podświadomość może być doskonałym sojusznikiem w procesie rozwoju osobistego. A mówiąc dosadniej – jeśli nie nauczysz się pracy z podświadomością, będzie ona sabotować Twoją chęć zmiany.
Podświadomość „przechowuje” bowiem także nasze nieadaptacyjne dziecięce schematy czy lęki. Przeanalizujmy to na podstawie prostego przykładu. Jeśli w dzieciństwie, np. w szkole, zostaliśmy źle potraktowani przez grupę rówieśników, to może nieść to za sobą konsekwencje nawet w dorosłym życiu. Podświadomość z dużym prawdopodobieństwem będzie interpretować każdą podobną sytuację jako zagrożenie. Szybko powiąże ją z nieprzyjemnymi emocjami, które czuliśmy w dzieciństwie i będzie chciała uchronić nas przed kolejnym niemiłym zdarzeniem. Tym samym w dorosłym życiu możemy mieć problemy z przebywaniem w dużych skupiskach ludzi. Już sama myśl o wybraniu się do klubu, na domówkę czy na koncert, będzie wywoływać w nas poczucie zagrożenia. Podświadomie będziemy przecież obawiać się, że tak liczna grupa może obniżyć nasze poczucie własnej wartości – tak, jak miało to miejsce te kilkanaście czy kilkadziesiąt (!) lat temu na przerwie w szkole. W podobny sposób podświadomość może „pielęgnować” nasze lęki – gdy w dzieciństwie ugryzł nas pies, do dziś możemy bać się wszystkich czworonogów. Dlatego praca z podświadomością jest tak ważna – pozwala uzdrowić nieadaptacyjne schematy, lęki, negatywne przekonania. Dzięki temu w dorosłym życiu nie będziemy reagować już z perspektywy przelęknionego dziecka, a logicznie, racjonalnie i adekwatnie do sytuacji.
Jak jeszcze można „wykorzystać” podświadomość? Pamiętaj, że podświadomość to nie tylko nasze emocje, nawyki i schematy. To także nasze wewnętrzne zasoby – pozytywne cechy, zdolności, wartości i talenty. To wszystko, do czego, przez różne sytuacje, często nie mamy świadomego dostępu. Odpowiednia praca z podświadomością pozwoli nam pielęgnować te wyjątkowe cechy i zrozumieć, że stres, który odczuwaliśmy przed prezentacją w pracy, nie wynika z naszej niekompetencji. Co więcej, sprawi, że kolejny raz podejdziemy do takiej sytuacji z dumą i pewnością siebie.
Warto również wiedzieć, że podświadomość nie przepada za zmianami. Dlatego, aby stłamsić w nas chęć zmiany, często wykorzystuje tzw. podświadome iluzje. Jedną z najczęściej występujących iluzji jest iluzja straty – w naszej głowie zaczynają pojawiać się myśli typu – kiedy się zmienię to będę gorszy/utracę siebie/znajomi się ode mnie odwrócą itp. Kolejną sztuczką podświadomości jest tzw. racjonalizacja naszych deficytów. Działa to w taki sposób, że jeżeli nie przyznamy się przed sobą i przed innymi, że nasze zachowanie jest dla nas szkodliwe, to… w zasadzie nie robimy nic złego. Co z tego, że raz dziennie skuszę się na fast food? Na śniadanie przygotowałem zdrową owsiankę, a przecież i tak musiałbym zjeść obiad. Z pewnością znasz takie wewnętrzne dialogi z autopsji, prawda? 😉
Jak pracować z podświadomością?
Mimo iż to, co właśnie przeczytałeś może nie brzmieć w 100% pozytywnie, to musisz wiedzieć, że podświadomość nie chce dla nas źle. Wręcz przeciwnie, zależy jej na tym byśmy przetrwali. A nawet najbardziej destrukcyjne nawyki wydają się dla niej bezpieczniejsze niż zmiana. Wszak podświadomość nie wie, dokąd taka zmiana nas zaprowadzi. A nawyk, nawet tak niezdrowy jak palenie papierosów, powielany latami, sprawił, że przetrwałeś. Przeżyłeś. W związku z tym dla naszej podświadomości jest po prostu bezpieczny.
Niemniej, chcąc zrozumieć te wszystkie mechanizmy i stawać się coraz lepszym, rozwijać się i zmieniać, warto rozpocząć pracę z podświadomością. Jak to zrobić? Metody i techniki, które pomogą Ci „uzdrowić” swoją relację z podświadomością to przede wszystkim:
- medytacja i mindfulness – te praktyki skupiające uwagę na teraźniejszości pomagają w redukcji stresu, zwiększeniu świadomości swoich myśli i emocji oraz budowaniu zdrowych nawyków myślowych.
- hipnoza – terapia hipnozą wykorzystuje sugestie i wizualizacje, by wprowadzić pozytywne zmiany w myśleniu i zachowaniach. Hipnoza jest stosowana w wielu obszarach, jak np. redukcja lęku, poprawa samooceny czy leczenie uzależnień.
- terapia poznawczo-behawioralna – w ramach tej terapii pracuje się nad świadomością własnych myśli i ich wpływem na zachowanie. Wprowadzanie pozytywnych modyfikacji w myśleniu pomaga nie tylko w leczeniu różnych zaburzeń, ale także w poprawie codziennego funkcjonowania.
Podsumowując, wykorzystanie potencjału podświadomości w życiu codziennym może przynieść korzyści zarówno w sferze rozwoju osobistego, jak i zdrowia psychicznego. Praca z podświadomością pomaga w lepszym zrozumieniu siebie, osiąganiu celów oraz utrzymaniu równowagi. Zapamiętaj więc, że podświadomość nie jest żadną magiczną siłą, a obszarem umysłu, który działa poza zasięgiem świadomości, wpływając na nasze myśli, uczucia i zachowania. Warto, by każdy mógł korzystać z własnych zasobów i z potęgi umysłu po to, by kreować swoją codzienność, by walczyć z ograniczającymi przekonaniami i wprowadzać nowe, wspierające nawyki. Jednocześnie nie można zapominać, że podświadomość musi nauczyć się funkcjonowania w nowej rzeczywistości, dlatego trzeba dać jej na to czas. Powodzenia!