Poczucie winy zna każdy z nas. To emocja, która informuje nas o tym, że zrobiliśmy coś złego, nieodpowiedniego. Być może wyrządziliśmy komuś krzywdę, naruszyliśmy standardy społeczne bądź przekroczyliśmy własne granice. Zdrowe poczucie winy to zupełnie normalna i potrzebna emocja. Motywuje nas do życia w zgodzie z własnymi wartościami, skłania do refleksji w przypadku naruszenia standardów społecznych, pomaga naprawiać popełnione błędy. Problem pojawia się wtedy, gdy towarzyszące nam poczucie winy jest chroniczne i dezorganizuje naszą codzienność. W takiej sytuacji praca z poczuciem winy jest konieczna i często wymaga współpracy ze specjalistą. Dziś skupimy się właśnie na tym temacie – jeśli chcesz dowiedzieć się, jak pracować z poczuciem winy, to zapraszamy do lektury.
Jak powstaje poczucie winy? Kiedy trzeba pracować z poczuciem winy?
Naturalne poczucie winy powstaje w sytuacji dysonansu pomiędzy naszym sumieniem a popełnionymi przez nas czynami. Pojawia się najczęściej, gdy naruszymy przyjęte w społeczeństwie standardy czy po prostu wyrządzimy komuś przykrość. Tak, jak pokrótce wspomnieliśmy, zdrowe poczucie winy jest potrzebną emocją i świadczy o naszej dojrzałości psychicznej.
Dziś skupimy się jednak na nadmiernym poczuciu winy, czyli takim, które jest niewspółmierne do popełnionego błędu, czynu czy wykroczenia. Nadmierne poczucie winy towarzyszy nam, mimo tego, że naprawiliśmy wyrządzoną krzywdę i uzyskaliśmy przebaczenie. O takim stanie możemy mówić również wtedy, gdy dręczą nas wyrzuty sumienia, choć nie zrobiliśmy niczego, co byłoby obiektywnie niewłaściwe.
Skąd bierze się nadmierne poczucie winy? Może mieć kilka źródeł i przyczyn, jak np.:
- lęk i niska samoocena – przesadna samokrytyka może wpłynąć na skłonność do przypisywania sobie odpowiedzialności za wszelkie nieszczęścia tego świata – nawet te, które dotyczą innych ludzi.
- konsekwencje doświadczeń z dzieciństwa – nadmierne poczucie winy może rozwinąć się u osób, które w dzieciństwie doznały deficytu miłości, uwagi i braku akceptacji ze strony opiekunów. Oceniająca postawa rodziców i ich wysokie oczekiwania mogą sprawić, że w dorosłym życiu stawiamy sobie zbyt wygórowane, irracjonalne wręcz standardy.
- chorobliwy perfekcjonizm – przyczyn perfekcjonizmu również można upatrywać w dzieciństwie (surowi rodzice) oraz w czynnikach środowiskowych. Niemniej perfekcjonizm może doprowadzić do sytuacji, w której nawet najdrobniejsze odstępstwo od własnych, mocno zawyżonych standardów, wpędza nas w chroniczne poczucie winy (mimo, iż swoim zachowaniem nie zrobiliśmy nikomu krzywdy).
- traumatyczne wydarzenie – nieuzasadnione poczucie winy może rozwinąć się także na skutek traumatycznych wydarzeń czy dużych kryzysów (wypadek, śmierć kogoś bliskiego, rozwód, zdrada, utrata pracy itp.) u osób o różnym typie osobowości.
- zaburzenia i choroby – należy również wiedzieć, że poczucie winy może towarzyszyć problemom natury psychicznej, jak zaburzenia lękowe czy depresja.
Niezależnie od przyczyny powstania nieuzasadnionego poczucia winy, musisz wiedzieć, że taka sytuacja wymaga interwencji. Jeśli odczuwasz poczucie winy nawet wtedy, gdy nie zrobiłeś nic złego bądź gdy powód jest naprawdę błahy, a uczucie to jest wręcz irracjonalnie wysokie, warto popracować nad emocjami.
Nieuzasadnione poczucie winy – konsekwencje
Niestety poczucie winy może mieć znaczący wpływ na nasze codzienne funkcjonowanie. Przede wszystkim może prowadzić do odczuwania smutku, niepokoju, zniechęcenia, a nawet wstydu czy żalu. Konsekwencją takiego stanu rzeczy może być z kolei znaczne obniżenie samooceny i poczucia własnej wartości. Co więcej, skutkiem poczucia winy mogą być także trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji, a nawet izolacja społeczna.
Nieprzyjemne napięcie emocjonalne wywołane przez poczucie winy chcemy zredukować. W sytuacji, gdy poczucie winy jest uzasadnione, by się go „pozbyć” wystarczy naprawić konsekwencje naszych czynów – przeprosić, zniwelować szkodę itp. Niestety, gdy mamy do czynienia z chronicznym poczuciem winy, bardzo często sięgamy po różnego rodzaju dystraktory – jak zapewne się domyślasz, nie jest to dobry pomysł. Niezależnie od tego, czy wykorzystamy „zdrowy” dystraktor, jak np. uprawianie sportu, czy „niezdrowy”, jak m.in. używki, zawsze będzie to powodowało tłumienie emocji.
Podsumowując, nieuzasadnione i chroniczne poczucie winy negatywnie przekłada się na nasze funkcjonowanie. Odbiera energię, radość, ogranicza decyzyjność, może nawet powadzić do zaburzeń. Dlatego taki stan emocjonalny wymaga reakcji.
Jak pracować z nieuzasadnionym poczuciem winy?
Pierwszym krokiem w pracy nad poczuciem winy jest świadome rozpoznawanie własnych uczuć i myśli związanych z tą emocją. Ważne jest zrozumienie, co dokładnie wywołuje w nas ten stan, jakie są źródła poczucia winy. Spróbuj więc skoncentrować się na konkretnych sytuacjach, w których pojawia się ta emocja i przeanalizować myśli towarzyszących temu doświadczeniu.
Następnym krokiem jest akceptacja poczucia winy oraz skonfrontowanie się z nim. Pamiętaj, że uzasadnione poczucie winy jest naturalnym uczuciem, które może być sygnałem do działania. Przepracowywanie poczucia winy polega więc m.in. na zidentyfikowaniu, czy dana sytuacja faktycznie wymaga działania z naszej strony, czy też jest to uczucie nieuzasadnione lub przesadzone. Okazuje się jednak, że ten krok nie zawsze jest prosty. W sytuacji, gdy nie umiesz poradzić sobie z dręczącym Cię, nieuzasadnionym poczuciem winy, należy skorzystać z pomocy specjalisty. Najczęściej zaleca się terapię poznawczo-behawioralną lub hipnoterapię. Dlaczego? Terapia poznawczo-behawioralną uczy dostrzegać logiczne błędy we własnym sposobie myślenia. Dzięki temu będziesz w stanie obiektywnie ocenić sytuacje, po których towarzyszy Ci poczucie winy. Tym samym nauczysz się odróżniać zdarzenia, za które faktycznie powinieneś ponieść odpowiedzialność, od tych, na które nie masz wpływu bądź po prostu nie powinny wyzwalać w Tobie wyrzutów sumienia.
Hipnoterapia z kolei jest bardzo pomocna w procesie przetwarzania i przepracowywania poczucia winy, umożliwia bowiem eksplorację emocji w bezpiecznym i wspierającym środowisku. Podczas sesji osoba poddawana hipnozie jest w stanie osiągnąć głęboki stan relaksacji, co ułatwia otwarcie się na przeżywanie uczuć związanych z poczuciem winy. Ponadto, hipnoterapeuci mogą wykorzystać sugestie i techniki wizualizacyjne, które pomagają zmienić myślenie i podejście do poczucia winy. Dzięki transowi hipnotycznemu jesteśmy także w stanie dotrzeć do źródła problemu związanego z poczuciem winy, nawet jeśli ma ono swoje źródło we wczesnym dzieciństwie. Końcowym celem pracy nad poczuciem winy jest wypracowanie zdrowych strategii radzenia sobie z tą emocją. Profesjonalny hipnoterapeuta pomoże w identyfikowaniu i praktykowaniu skutecznych strategii radzenia sobie z poczuciem winy.
Praca z poczuciem winy – korzyści i podsumowanie
Praca z poczuciem winy prowadzi do znaczącej poprawy samopoczucia i jakości życia. Zrozumienie i przepracowanie tej emocji pozwala uwolnić się od ciężaru winy, wprowadzając radość, spokój i satysfakcję. Poprzez naukę technik relaksacyjnych, umiejętności regulacji emocji oraz pracy nad sposobami myślenia, hipnoterapia może pomóc w rozwijaniu zdolności radzenia sobie z negatywnymi emocjami, które są często związane z poczuciem winy. Nie sposób nie docenić również zwiększenia samoświadomości i samoakceptacji. Pamiętaj, że zgłębianie własnych uczuć, myśli i zachowań prowadzi do większej pewności siebie i lepszego funkcjonowania w relacjach międzyludzkich.
Podsumowując, poczucie winy i wstyd to naturalne emocje – doświadczamy ich wszyscy. Jednak tłumione i nagromadzone przez miesiące czy lata mogą znacznie obniżać jakość naszego życia. Dlatego trzeba podejść do nich z pełnym zrozumieniem i empatią. Jednocześnie warto mieć na uwadze, że uporanie się z poczuciem winy wymaga systematycznej pracy, często przy pomocy specjalisty. To najlepsza i najskuteczniejsza droga do przepracowania tłumionych emocji.